| گفتمان‌کاوی تولید سوژۀ تاریخی در عصر قاجار: با تکیه بر نظریۀ قدرت – دانش فوکو و الزامات آن در فلسفۀ آموزش تاریخ |
| کد مقاله : 1059-6THAHCONF |
| نویسندگان |
|
اکرم ناصری *1، راضیه سیروسی القار2 1استادیار گروه آموزش تاریخ دانشگاه فرهنگیان. تهران. ایران 2استادیار گروه آموزش معارف اسلامی دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران |
| چکیده مقاله |
| پژوهش حاضر با هدف تحلیل سازوکارهای شکل‌گیری و تولید دانش تاریخی در عصر قاجار و تبیین پیوند ناگسستنی آن با مناسبات قدرت، به بازخوانی انتقادی متون، اسناد و آثار هنری این دوره می‌پردازد. پرسش محوری نوشتار آن است که دانش تاریخی چگونه در بستر روابط قدرت زاده می‌شود و چه تأثیری بر فرآیند بازنمایی سوژۀ تاریخی بر جای می‌گذارد. پژوهش با بهره‌گیری از روش گفتمان‌کاوی تاریخی و در چارچوب پارادایم قدرت ـدانش میشل فوکو سامان یافته است. داده‌های تحقیق مشتمل بر نمونه‌هایی از نگارگری‌های درباری، فرامین سلطنتی، و معماری رسمی قاجاری هستند که به‌عنوان متونی گفتمانی بازنمایاننده اقتدار و مشروعیت سیاسی مورد تحلیل انتقادی قرار گرفته‌اند. یافته‌ها نشان می‌دهد که تاریخ‌نگاری و هنر رسمی قاجار نه صرفاً بازتاب گذشته، بلکه بخشی از نظام دانایی مشروعیت‌بخش بوده‌اند که در خدمت بازتولید قدرت و تربیت سوژۀ مطیع عمل کرده‌اند. در این معنا، منابع تاریخی مورخان قاجار انعکاسی از«رژیم حقیقت»حاکم بر سپهر قدرت‌اند و نمی‌توانند مدعی بازنمایی بی‌طرف و کامل واقعیت تاریخی باشند.ازاین‌رو، تاریخ در این پژوهش نه به‌مثابه آیینه واقعیت، بلکه به‌عنوان عرصۀ نزاع‌های گفتمانی و شکل‌گیری معنا فهم می‌شود. بر پایه این نتیجه، در فلسفۀ آموزش تاریخ باید از رویکرد روایت‌محور و تاریخِ محتوایی، به سوی رویکرد نقادانه و تاریخِ روشی گذار کرد که فراگیران را قادر می‌سازد با پرسش‌های هستی‌شناختی، شناخت‌شناختی و چالش‌های مربوط به اعتبار اسناد تاریخی مواجه شوند. این گذار، امکان پرورش سوژۀ منتقد تاریخی را فراهم می‌آورد؛ سوژه‌ای که به جای پذیرش منفعل روایت‌های رسمی، به درک نقادانه از ماهیت متنازع و قدرت‌زای دانش تاریخی دست می‌یابد. |
| کلیدواژه ها |
| گفتمان‌کاوی، فلسفۀ آموزش تاریخ، قدرت– دانش، تولید دانش، سوژۀ تاریخی، بازخوانی انتقادی. |
| وضعیت: پذیرفته شده برای ارسال فایل های ارائه پوستر |