| از حافظه فردی تا حافظه جمعی: تحلیلی شناختی- اجتماعی از آموزش تاریخ |
| کد مقاله : 1065-6THAHCONF |
| نویسندگان |
|
شجاع عربان * گروه آموزش روانشناسی و مشاوره، دانشگاه فرهنگیان، صندوق پستی 889 -14665 تهران، ایران. |
| چکیده مقاله |
| چکیده آموزش تاریخ فرایندی صرفاً برای انتقال رویدادهای گذشته نیست، بلکه کنشی پیچیده از بازسازی شناختی و اجتماعی گذشته در ذهن یادگیرنده به‌شمار می‌آید. پژوهش‌های جدید در روانشناسی شناختی و اجتماعی نشان می‌دهند که «حافظه تاریخی» بازتابی منفعل از واقعیت نیست، بلکه حاصل تعامل میان حافظه فردی، بازنمایی‌های جمعی و زمینه فرهنگی است (ورتش، 2022؛ لیو و سیبلی، 2019). این مقاله با رویکردی تحلیلی و میان‌رشته‌ای، آموزش تاریخ را از منظر روانشناسی شناختی- اجتماعی بررسی می‌کند تا نشان دهد چگونه ذهن فردی از طریق سازوکارهایی مانند بازسازی حافظه، همدلی تاریخی و قضاوت علّی، در پیوند با حافظه جمعی جامعه معنا و هویت تاریخی خود را می‌سازد. بر پایه دیدگاه‌های جدید درباره‌ی حافظه فرهنگی (آسمن، 2018) و بازنمایی اجتماعی تاریخ (کارِترو، برگر و گروِر، 2017)، نشان داده می‌شود که آموزش تاریخ می‌تواند زمینه‌ساز پرورش «تفکر تاریخی انتقادی» و «هویت شهروندی بازتابی» باشد، به شرط آن‌که از الگوی حافظه‌محور به‌سوی الگوی معنا‌محور و گفت‌وگومحور حرکت کند. بدین ترتیب، یادگیری تاریخ نه صرفاً یادآوری گذشته، بلکه فرایند بازسازی معنا در بستر اجتماعی حال است. در پایان، مقاله بر ضرورت طراحی برنامه‌های آموزش تاریخ تأکید می‌کند که فرایندهای شناختی (درک زمانی، تفکر علّی، همدلی) را با فرایندهای اجتماعی (بازنمایی جمعی، هویت فرهنگی، گفت‌وگو) تلفیق کنند. چنین تلفیقی می‌تواند از حافظه تاریخی ابزاری برای پرورش آگاهی، مسئولیت اخلاقی و همزیستی اجتماعی بسازد. |
| کلیدواژه ها |
| آموزش تاریخ، حافظه فردی، حافظه جمعی، روانشناسی شناختی، روانشناسی اجتماعی، تفکر تاریخی |
| وضعیت: پذیرفته شده برای ارائه شفاهی |